NSND Lê Khanh: Mẹ bắt "học đúp" năm lớp 3

Lê Khanh kể: 'Năm học lớp 3, trường tiểu học Chu Văn An, vì mải mê đóng phim đóng kịch quá, tôi chẳng chịu lo bài vở. Đến ngày đi học, mẹ đưa đi mà cứ đứng túm áo bà, bà sốt ruột hỏi 'Chuyện gì hả con?' thì tôi mới rụt rè bảo: 'Mẹ viết hộ con cái đơn trình bày con ốm suốt nên chẳng làm bài được, mẹ nhé!'.

Rồi bà dắt tôi đến gặp cô giáo, xin cho tôi được ở lại lớp. Thế là tôi khóc nức nở. Cô giáo nói tôi đủ điểm lên lớp, chỉ cần có ý thức học nhưng mẹ tôi chẳng sĩ diện, cũng không ngộ nhận về con gái, bà một mực xin cho tôi học lại. Tôi đành ngậm ngùi ở lại lớp, nhìn các bạn lên lớp mà đầu cứ cúi gằm xuống đất, không dám ngẩng lên. Lúc xếp hàng vào lớp, bạn cũ đi lên lớp 4 trong khi mình vẫn học lớp 3, tôi mới bắt đầu ý thức được tầm quan trọng của việc học'.

Nỗi ám ảnh sợ Tết của mẹ

- Hình ảnh của mẹ chị, NSƯT Lê Mai trong mắt Lê Khanh như thế nào?

- Ngày đó, nghệ sĩ nuôi con vất vả lắm, đồng lương ít ỏi không đủ trang trải cuộc sống đói nghèo. Đất nước đang trong thời chiến, đoàn kịch nơi bà công tác là biểu tượng nghệ thuật của thủ đô nên lúc nào cũng phải thường trực, trong khi mọi đoàn khác đều sơ tán thì đoàn của bà ở lại, phục vụ nhân dân. Rồi bà sinh tôi thiếu tháng, rất yếu, chỉ nặng có 1,8kg, dài 32cm. Thể lực yếu nên tôi ốm triền miên và gần như cái chết đe dọa liên tục.

Có lần mẹ Lê Mai phải đi công tác ở Quảng Ninh, nghĩ đường xá đi lại khó khăn, lại mưa nắng bom đạn, sợ không qua được chặng đường khó khăn nhất, mẹ để tôi lại cho bà ngoại ở Hải Phòng trông. Thế nhưng, bà ngoại từ chối vì lo cháu mình yếu thế này, chẳng may nó có bề gì thì bà ân hận, thế là gửi cháu lại cho con gái. Lúc ấy, tôi yếu lắm, mẹ kể, mấy người đi trên ca nô còn rỉ tai nhau là đi đến Quảng Ninh chắc chết.

Tôi lớn lên trên tay mẹ, qua bao nhiêu cuộc đấu tranh với bệnh tật, rồi cũng qua khỏi. Sinh Lê Vi thì mẹ Mai yếu hẳn, sức khỏe suy sụp đỉnh điểm, bà còn có 34kg. Không ngộ nhận về bản thân, tự ý thức một hình hài sức vóc thế này sao có sức hút trên sân khấu, bà không diễn nữa mà xin làm kế toán ở nhà hát – một nghề không phù hợp với bà chút nào.

Cho đến khi chị Lê Vân kiếm được tháng lương đầu tiên thì bà nghỉ hưu mất sức. Lúc đó, mẹ tôi đã nghĩ rằng mọi thứ thế là hết. Không ngờ, vì vóc dáng xác gầy gò ấy, mà năm 1982, lần đầu tiên bà được mời đóng phim Đứa con của hàng xóm.

- Có lẽ khi 3 cô con gái đi làm, có lương, cuộc sống của bà cũng bớt khó khăn hơn và có thể dành thời gian cho “đứa con tinh thần” nghệ thuật?

- Lần lượt 3 cô con gái đi làm, từ đấy bà làm mọi việc có thể như đan len, thùa khuy, bán hàng nước, bánh mì patê... từ sáng đến tối để kiếm thêm thu nhập cho gia đình. 4 nghệ sĩ - chồng và 3 con cứ thảnh thơi nhận hết chuyến công tác này đến chuyến công tác khác, cả lễ Tết cũng đi.

Bà chấp nhận nỗi cô đơn tuổi già, bà đã quá quen với việc làm hậu phương, đến mức bà mang một nỗi sợ rất chua xót: sợ Tết! Trong khi đó, các con thì rất háo hức đón Tết. Bà sợ Tết vì bà phải nỗ lực hết ba mươi mấy kg của mình để cố gắng lo toan cho cả nhà có cái Tết vui sướng, hoan hỉ.

Nỗi ám ảnh sợ Tết đi theo bà đến tận bây giờ, dẫu con cái trưởng thành, lập gia đình, có các cháu. Không được hưởng trọn vẹn tuổi trẻ, đến lúc về hưu thì phải xa con. Lê Vi sang Pháp theo chồng, bà lại mong ngóng con mỗi năm một lần về nước thăm mẹ, có khi nhớ quá bà còn một mình sang bên ấy thăm con.

Hàng ngày, bà vẫn hồi hộp chờ đợi các lời mời đóng phim, để được sống và được bù lại những tháng ngày tuổi trẻ. Tuổi đã cao, song lúc nào bà cũng háo hức, căng đầy nhiệt huyết và đam mê, đam mê hơn cả thời trẻ, tự phóng xe máy đi làm không cần ai đưa đi. Bà vui vẻ đến độ tăng lên được 20kg lận. Mọi người cứ trêu “về hưu mà được như bà Mai thì hãy nên về”.

Tôi thấy rất hãnh diện và may mắn có được một người mẹ nghị lực, khó khăn biết bao nhưng lúc nào cũng vui vẻ hoan hỉ. Cứ nhìn thấy bà là chẳng bao giờ thấy khó, trong khi không thể đếm được những cái khó bà đã vượt qua.

Nghệ sĩ Lê Mai. Ảnh: VnExpress.

- Ngày nay, thời gian và nhịp sống hối hả, sự ngăn cách giữa hai thế hệ luôn diễn ra, nên giữa con cái với người mẹ thường có khoảng cách, với Lê Khanh thì sao?

- Ngày xưa, cả gia đình tôi ở chung với nhau, 5 người chui rúc trong căn hộ 24m², gác xép, giường đôi, thêm chỗ ăn nữa là chật kín không gian. Họ hàng lên chơi thì khổ quá, không chu đáo được với ai bởi điều kiện chỉ có thế. Chị em ôm ấp nhau, nằm nghiêng như “úp thìa”. Bố mẹ, con cái ngăn cách nhau bằng chiếc riđô là xong, quá đơn giản. Bây giờ không thể sống thế được, phải có không gian riêng, tôn trọng cái Tôi cá nhân.

Đôi khi mình chẳng thấu hiểu tình mẹ, luôn nhìn thấy mẹ mình mạnh mẽ, cũng nghĩ vô tâm là mẹ mình chẳng yếu đuối bao giờ, thế là lại vô tư lao vào sự nghiệp. Hai mẹ con tuy gần nhưng “túm” được con gái để hỏi chuyện, bà cũng khá là vất vả vì vút một cái mà không “túm” nhanh thì con gái biến mất rồi. Mẹ lại chứng kiến sự bận rộn lo toan của con gái mình. Bà nhìn con như soi lại cuộc đời bà, rồi lại xót, lại thương. Thế là có cái gì hay hay lại dấm dúi cho con, con có cái gì ngon ngon bổ dưỡng lại dúi cho mẹ. Cứ khi nào ở nhà là tôi lại nấu nướng rồi mang sang ăn cùng với mẹ. Mẹ tôi vẫn hay đùa “con gái mà lấy chồng gần. Có bát canh cần nó cũng mang sang”.

Ở gần con cháu, bà thấy ấm lòng, yên tâm đi làm nghệ thuật, thi thoảng háo hức bay sang châu Âu thăm con gái út. Đến tận bây giờ, khi gặp những khó khăn về cả vật chất lẫn tinh thần cần hỗ trợ, các con cứ “alo” cho mẹ một tiếng là bà có mặt ngay lập tức, bất kể lúc nào, bất chấp mọi khó khăn, tình huống, luôn giúp đỡ con vô điều kiện. Có mấy đồng bạc tiết kiệm mà lúc nào con cần thì 5 chỉ phút sau bà đã rút hết đưa con, không cần biết ngày mai thế nào. Bà cứ đùa: “Lúc nào mẹ cũng sẵn sàng phất cờ truy phong”.

- Khi nào Lê Khanh muốn chạy thật nhanh về bên mẹ và khi đó mẹ thường nói với chị điều gì?

- Khi gặp những chuyện khó khăn buồn phiền thì tôi về ngay để được bên mẹ. Khi ấy, mẹ hay nói: “Mẹ tin ở hiền gặp lành. Giời thương cho mẹ ba cô con gái tuy tính cách và số phận khác nhau nhưng cả ba đều thành đạt, hiếu thuận. Niềm an ủi lớn nhất trong cuộc đời mẹ là thế. Mẹ tâm niệm, đúng là giời thương mẹ, cuối cùng đâu vào đấy cả. Cả ba đứa con của mẹ bây giờ đều đầy đủ, yên ấm. Sau tất thảy, mẹ càng thấm thía một điều cuộc đời không có gì hoàn hảo cả. Khi ta ngã thì phải biết đứng lên, đi bằng đôi chân của mình, đừng để mình ngã gục con ạ!”.

Bà cũng thường hài hước với tôi rằng: “Nếu không tin vào số phận, có lẽ mẹ đã chết từ lâu rồi. Đến bây giờ mẹ vẫn sống được thế này mà không phát điên mới thật chuyện lạ”.

Mình thì mỗi năm một trưởng thành, mẹ mình mỗi năm thêm một tuổi, cái lo toan vất vả đã chồng chất cả đời, nên giờ tôi lại có xu hướng giấu mẹ để bớt đi sự lo lắng cho mẹ, chỉ còn làm cho mẹ có nhiều niềm vui, tiếng cười.

- Ông bà ta có câu “Có sinh con mới biết lòng cha mẹ”, Lê Khanh trải nghiệm điều này ra sao?

- Nhìn các con, nghĩ lại tuổi thơ mình, tôi quay quắt lòng, đúng như câu các cụ thường nói: Có nuôi con mới hiểu lòng cha mẹ. Hến và Thóc thông minh nhưng lơ đãng, lắm nỗi mẹ phải bực mình, rồi bình thản nghĩ, đành ngậm ngùi mà rằng, cái lơ đãng đấy nghe cũng quen quen, chung quy là chuyện “giỏ nhà ai quai nhà nấy”.

Một ngày nuôi con là một ngày mình bắt đầu thấm thía những khó khăn của mẹ mình khi chèo lái con thuyền gia đình. Bao nhiêu ngày nuôi con là bấy nhiêu ngày tôi nhớ mẹ.

Thú thật, do công việc quá bận rộn không tránh khỏi những lúc tôi chưa chăm sóc trọn vẹn cho con cái. Có khi diễn đến 10h đêm, vội vội vàng vàng về đến nhà, ăn uống xong, đồng hồ điểm 12h thì con cái đã ngủ. Bây giờ mình điều kiện như thế, mà mình nuôi các con còn vất vả thế, nghĩ lại càng thương mẹ ngày xưa khó khăn, mẹ tay không mà còn cố nuôi được mấy chị em nên người. Con mình đem về cho mình lo toan vất vả, mình lại nhớ ngày xưa mình cũng từng khiến cho bà bao phen đau đáu. Lo con vượt rào, sợ con trườn dần khỏi vòng tay mẹ, mình bỏ bớt đi những viên gạch đắp xây sự nghiệp, để chắt chiu từng giây từng phút, ở bên các con nhiều hơn, quan tâm đến các con nhiều hơn, và bao bọc chúng trong tầm mắt luôn luôn chuyển động của người mẹ. Tôi không nghĩ trên đời lại có những người mẹ chèo thuyền một cách dễ dàng. Vượt qua sóng to gió lớn bao nhiêu thì niềm kiêu hãnh mới lớn, niềm vui mới đầy, giá trị cuộc sống mới thực sự ý nghĩa. Chẳng có thuyền và chẳng có ai trên thuyền thì đó mới là cuộc sống bất hạnh.

Lê Khanh tự thấy mình không được mạnh mẽ, bền bỉ như mẹ.

Thèm một phần nhỏ sự mạnh mẽ của mẹ

- Có điểm gì ở Lê Khanh khác mẹ?

- Hồi nhỏ tôi hay lấy khăn mặt vặn vẹo thành búp bê, sợ ma, sợ gián, sợ đủ thứ... Lớn lên, tôi lúc nào cũng nhút nhát, bẽn lẽn chỉ bám chặt lấy mẹ. Đi học về là rúc vào ngủ với mẹ. Tôi tuổi mèo, mẹ tuổi hổ, chắc tôi là “hổ rừng vàng”, mẹ là “hổ rừng xanh”. Bà mạnh mẽ bao nhiêu thì con gái bà yếu đuối bấy nhiêu. Thực ra thì tính cách tôi giống bố Trần Tiến nhiều hơn, tức là mong manh dễ vỡ. Nhiều lúc tôi cứ soi lại tính cách của mẹ, đôi khi tôi thèm một phần nhỏ cái nhanh nhẹn, mạnh mẽ, bền bỉ của bà, cũng cố gắng “cải tạo” tính cách của mình cho giống “hổ mẹ”, nhưng biết sao được, “cha mẹ sinh con trời sinh tính” mà.

- Phải chăng vì tính cách này mà trong ba chị em cùng một mẹ sinh ra, Lê Khanh như một viên bi ve lúc nào cũng bình yên, trọn vẹn, hoàn hảo?

- Mẹ Mai lúc nào cũng đảm đang thu vén cho gia đình, có lúc bà rất lo lắng cho cuộc mưu sinh nhưng không ai nhìn thấy điều đó trong bà, bởi bà lúc nào cũng cười nói hào sảng, thảnh thơi, để không làm chồng con bận tâm. Dù khó khăn nhưng cách bà sống thì hào phóng. Với những đồng lương ít ỏi mà vẫn tổ chức, sắp xếp, cân bằng cuộc sống một cách yên ổn, nhàn nhã - đó là cái tài của bà.