Thú chơi hòn non bộ

Nếu trong các nghệ thuật vườn cảnh Á Đông, người Nhật Bản có bonket người Trung Hoa có penjing, thì người Việt Nam ta cũng có hòn non bộ như một thú chơi tao nhã, khoái hoạt. Nếu người Nhật Bản, người Trung Hoa đặt nặng yếu tố cây xanh, thì người nghệ nhân ta lại chuộng cái khí luân chuyển giao hoà của mặt nước trong nghệ thuật giả sơn.

Đất trời trong sân vườn

Hòn non bộ được hiểu nôm na là những hòn đá "giả sơn" được sắp đặt giữa một không gian mặt nước theo nhiều kích cỡ. Từ sân vườn nhà đến chùa chiền, đến đài, cung điện, ở đâu có yếu tố: đất, nước, phong thuỷ, thì ở đó có hòn non bộ. Bề mặt nước trong các hòn non bộ được tận dụng để thả cá, mặt nước cạn phù hợp với cá bảy màu, lòng tong bơi đùa vui mắt, còn hồ nước sâu lại thích hợp với việc thả bèo, sen, súng, lý ngư, chép...

Hòn non bộ cần có một lớp áo khoác là các loại cây ký sinh, như rêu, dương xỉ hay các loại bonsai cỡ nhỏ, sống bám vào các khe nứt trên đá. Chính vì vậy, nhất thiết đá dùng để xây dựng hòn non bộ phải có khả năng hút nước tốt, như đá san hô rất tiện lợi trong việc nuôi cấy cây kiểng bì theo mặt đá. Đá vôi cũng được một số cơ sở sử dụng, nhưng các nghệ nhân thường tạo kẽ nứt để làm mạch nước.

Ở nghệ thuật giả sơn Việt Nam không quá đặt nặng những phép tắc nghiêm ngặt về tỷ lệ như nghệ thuật bonsai Nhật Bản. Cái hồn của nó nằm ở sự cân bằng, hài hoà về cảm quan của người xem. Mặc dù khó có thể tạo ra một cảnh trí giả sơn hoàn toàn giống tự nhiên, nhưng tổng thể hài hoà của hòn non bộ vẫn phải được coi trọng tổng quan xa gần, tỷ lệ cân đối giữa núi, cổ thụ, mặt nước, thuyền bè... Trong sự rời rạc ấy có một tỷ lệ thống nhất Âm Dương.

Còn non bộ còn đóng vai trò kết nối không gian mặt đất và mặt nước trong các tư gia, loại bỏ khoảng cách giữa gia chủ và môi trường sống. Việc nương theo quy luật tự nhiên trong sắp xếp từng hòn giả sơn cao thấp, tiến thoái khác nhau dẫn dắt sự thưởng lãm của khách khứa đi từ gần đến xe, từ ngoài vào trong. Sự cân bằng âm dương của các hòn non bộ còn nằm ở chỗ, các hòn đá tượng trưng cho sự mềm mại.

Trong mỗi hòn non bộ, mặc dù yếu tố đá có vai trò chính, những mặt nước mang lại tính động và sức hấp dẫn cho khu vườn, ngày nay, nếu diện tích vườn rộng rãi, các chủ nhân thường được tư vấn sử dụng tối đa diện tích mặt nước trong việc điều hoà luồng khí.

Nhưng đối với các tư gia, nhà phố không có nhiều diện tích sân vườn, thì rất khó rinh về một hòn non bộ kỳ vĩ. Nếu có niềm đam mê thú chơi giả sơn này, bạn cũng có thể tạo hòn non bộ với tính ước lệ, tỷ lệ phù hợp.

Non bộ là một thú chơi nghệ thuật, thanh tao, tạo cho con người sống gần với thiên nhiên ngay trong ngôi nhà phố của mình. Nhưng muốn thưởng ngoạn được hết vẻ đẹp của đá thì đòi hỏi chính người chơi phải có chiều sâu tâm hồn và có ít nhiều kiến thức về môn nghệ thuật này. Cái thần và hồn ở các hòn non bộ có được là nhờ người xem đem lại.

Hòn non bộ và phong thuỷ

Không nên đặt hòn non bộ hay hồ nước ở trong nhà. Theo quan niệm phong thuỷ, sông hồ, núi non phải giao hoà với trời đất, chỉ có thể đặt chúng ở ngoài vườn hoặc ngoài sân như hướng chính Bắc, chính Đông, Đông Nam. Trừ một trường hợp dùng hòn non bộ để làm hài hoà khi xây dựng cầu thang xoắn.

Hồ nước nên có hình tròn, bầu dục, hạn chế những đường nét góc cạnh. Chúng ta nên sử sụng các thiết bị bơm, hút nước tạo dòng chảy hoặc phun lên cao, tránh nước tù đọng.

Số lượng các hòn giả sơn nên là số lẻ như, 3 hòn, 5 hòn, 7 hòn... cao thấp khác nhau, phân cấp lớn nhỏ, không nên làm 1 hòn duy nhất.

Theo Phụ Nữ  & Thể Thao