Quanh scandal sữa nhiễm khuẩn

Bé bị nhiễm khuẩn C. botulinum có thể khởi phát bệnh với biểu hiện buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy nhẹ. Nếu nhiễm độc nặng có thể tử vong do liệt cơ hô hấp.

Tính đến 12h trưa ngày 5/8/2013,Abbott Nutrition Việt Nam đã thu hồi được 10.135 thùng Similac GainPlus EyeQ trong tổng số 12.927 thùng đã đưa ra thị trường.

Vi khuẩn C. botulinum có khả năng sống sót cao

12.927 thùng sữa Similac GainPlus EyeQ thuộc 10 lô nghi nhiễm khuẩn C. botulinum đã được bán ra thị trường Việt Nam. Hiện phía công ty sữa Abbott Việt Nam mới thu hồi được hơn 10.000 thùng, vẫn còn gần 3.000 thùng sữa nghi nhiễm khuẩn chưa được thu hồi. Sự việc này khiến nhiều bà mẹ hoang mang, lo lắng, hàng loạt câu hỏi được đặt ra như thực chất khuẩn C. botulinum là gì, có khả năng gây bệnh gì? Với bé đã uống sữa nhiễm khuẩn này sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào? ….  

Theo TS Lâm Quốc Hùng, Trưởng Phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm, Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, bệnh do vi khuẩn C. botulinum lưu hành trên toàn cầu. Có nhiều thể bệnh, nhưng thể ngộ độc thực phẩm do độc tố C. botulinum thường gặp nhất. Nguy cơ xảy ra bệnh C. botulinum ở nhiều quốc gia trên thế giới kể cả các quốc gia phát triển.

Độc tố của C. botulinum cực độc (vài phần triệu gam – nano gram đủ để gây bệnh). Vi khuẩn này có khả năng sống sót cao (nha bào của chúng tồn tại trong đất, phân, bùn, trên động vật, hải sản, đồ hộp... nhiều tháng; có thể sống trong đồ hộp đã mở, thịt, cá hun khói... nhiều tuần). Trong điều kiện bảo quản lạnh và có môi trường kiềm thì vi khuẩn có thể sinh ra nhiều độc tố. Đáng nói là vi khuẩn C. botulinum sống rất dai. Với các hóa chất khử trùng thông dụng phải mất 30 phút trong nhiệt độ 60oC mới tiêu diệt được và để khử độc tố cần đun sôi 100oC ít nhất 15 phút…

Cục An toàn thực phẩm tiếp tục thanh tra thị trường sữa.

Nhiễm độc nặng có thể gây tử vong

Ông Hùng cũng lưu ý  mọi người đều có thể bị bệnh do C.botulinum. Trẻ em dưới 1 tuổi có tỷ lệ mắc cao hơn do sức đề kháng, miễn dịch thấp hơn và mẫn cảm hơn với độc tố của C.botulinum.

Ngoài ra những người hay dùng đồ hộp, thực phẩm xông khói, thực phẩm lên men yếm khí, người làm nghề giết mổ, người lao động tiếp xúc với phân người và động vật. Bệnh C. botulinum thường ở dạng tản phát hoặc có khi là vụ ngộ độc thực phẩm vừa/nhỏ.

"Thời gian ủ bệnh thường ngắn: từ vài giờ tới 24 giờ (thức ăn có sẵn độc tố); 3 - 5 ngày (thức ăn có nha bào C.botulinum). Bệnh có thể khởi phát đột ngột với biểu hiện buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy nhẹ hoặc nhiều lần; khô miệng, ăn uống kém, mệt mỏi toàn thân. Toàn phát có triệu chứng nhìn mờ, nhìn đôi, giãn đồng tử, liệt mềm gây khó nuốt, khó nói, khó thở, táo bón, chướng bụng; không sốt, không có hội chứng màng não; người bệnh tỉnh  táo. Nếu nhiễm độc nặng có thể tử vong do liệt cơ hô hấp", TS Hùng cho biết.

Hiện không có vắc xin dự phòng bệnh C. botulinum. Do đó, để phòng nhiễm bệnh do khuẩn  C. botulinum gây ra, người dân cần tuyệt đối không ăn, uống thực phẩm nghi ngờ nhiễm C.botulinum.

Ông Trần Quang Trung, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế khuyến cáo các bà mẹ nên xem đáy hộp sữa về số lô có trùng với các lô đã bị thu hồi không. Nếu đã cho bé dùng thì lưu ý xem con có biểu hiện nôn hay tiêu chảy không thì đưa đến cơ sở y tế kịp thời. Theo thông báo của công ty sữa Abbott Việt Nam danh sách 10 lô sữa Similac GainPlus EyeQ  phải thu hồi vì nghi nhiễm khuẩn C. botulinum bao gồm 2564G54114, 2564G54115, 2564G54116, 2564G54117, 2564G54118, 2565G54118, 2565G54119, 2566G54119, 2566G54120, 2567G54120, 2676G54120.

Ông Trung cũng cho biết thêm, để ngăn ngừa nguy cơ sản phẩm nhiễm khuẩn Clostrium Botulinum, Cục đang triển khai nhiều biện pháp. Thứ nhất, yêu cầu cầu tất cả doanh nghiệp kinh doanh, sản xuất sữa và chế phẩm từ sữa phải báo cáo về Cục toàn bộ nguyên liệu cũng như sản phẩm nhập từ New Zealand, đặc biệt do công ty Fonterra sản xuất nhất là lô có nhiễm vi khuẩn. Thứ hai, yêu cầu cơ quan kiểm tra nhà nước tăng cường kiểm tra vi khuẩn Clostridium Botulinum khi hàng nhập về Việt Nam. Thứ ba, Cục yêu cầu các công ty khẩn trương thu hồi, báo cáo về Cục, đặc biệt thông báo đến người tiêu dùng.

Nhận biết trẻ ngộ độc từ sữa nhiễm khuẩn New Zealand

Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thị Thu Hậu, Trưởng khoa Dinh dưỡng bệnh viện Nhi đồng 2 cho biết, Clostridium botulinum, vi khuẩn vừa phát hiện trong hàng loạt sữa Abbott, Dumex phải thu hồi, là trực khuẩn gram +, kỵ khí tuyệt đối, phát triển trong môi trường không có oxy. Vi khuẩn tồn tại trong đất, nước, phân động vật, ruột cá, ruột động vật có vú, từ đó xâm nhập vào thực phẩm, sinh độc tố gây ngộ độc khi vào cơ thể.

Theo bác sĩ Hậu, dưới ảnh hưởng của nhiệt độ cao và các yếu tố môi trường bất lợi, vi khuẩn chuyển thành các bào tử rất bền vững. Vi khuẩn phát triển thuận lợi ở nhiệt độ 3-43°C. Ở nhiệt độ thích hợp, không có oxy, ẩm ướt và pH acid yếu (pH> 4,6), bào tử biến đổi lại thành vi khuẩn và phát triển, tiết ra độc tố botulinum.Clostridium botulinum có 7 chủng. Vi khuẩn gây bệnh ở người thường là Clostridium botulinum tuýp A, B, E và F. Bản thân vi khuẩn và bào tử không gây ra bệnh mà bệnh là do độc tố của nó sinh ra, gây liệt thần kinh.

Theo Tiến sĩ Lâm Quốc Hùng, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) bệnh do vi khuẩn Clostrium Botulinum lưu hành trên toàn cầu. Có nhiều thể bệnh, nhưng thể ngộ độc thực phẩm do độc tố vi khuẩn thường gặp nhất. Bệnh có biểu hiện của hội chứng viêm dạ dày ruột cấp tính, nhiễm độc thần kinh có liệt mềm, diễn biến nhanh và có thể tử vong. Bệnh khởi đột ngột với các biểu hiện buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy nhẹ hoặc nhiều lần; khô miệng, ăn uống kém, mệt mỏi toàn thân. Toàn phát có triệu chứng nhìn mờ, nhìn đôi, giãn đồng tử, liệt mềm gây khó nuốt, khó nói, khó thở, táo bón, chướng bụng; không sốt... Nếu nhiễm độc nặng có thể tử vong do liệt cơ hô hấp.

Triệu chứng trẻ nhiễm botulinum tiêu hóa bắt đầu trong vòng 6-36 giờ, nhưng cũng có thể sau 6-8 ngày, thời gian ủ bệnh  rút ngắn hoặc kéo dài tùy theo lượng độc tố đưa vào. Triệu chứng bao gồm nhìn mờ, nhìn đôi, nói khó, nuốt khó, khô miệng, buồn nôn, yếu cơ xuống dần ở cả cơ thể. Trường hợp nặng có thể gây liệt cơ hô hấp và gây tử vong.

Ở nhũ nhi, triệu chứng có thể gặp là ngủ gà, táo bón, khó bú, khó nuốt, khóc yếu. Trường hợp nhiễm từ vết thương có triệu chứng giống như từ thức ăn nhưng trong khoảng 7-14 ngày sau nhiễm trùng. Thời gian ủ bệnh lâu hơn vì cần đủ khoảng thời gian cho vi khuẩn tăng sinh và tiết ra đủ lượng số lượng độc tố.

Chẩn đoán bệnh bằng cách thử máu, tìm độc tố, bào tử và vi khuẩn trong phân, dịch ói, dịch dạ dày, mẫu thức ăn nghi ngờ nhiễm khuẩn hoặc độc tố, loại trừ các nguyên nhân gây liệt khác.

Các thể bệnh do Clostridium botulinum:

- Nhiễm khuẩn từ thức ăn do ăn phải thực phẩm có nhiễm độc tố Clostridium botulinum, thường là ở rau củ, nước sốt, thịt, hải sản đóng gói thủ công.

- Nhiễm độc tố botulinum ở nhũ nhi. Trẻ ăn phải bào tử Clostridium botulinum, sau đó bào tử nảy nở và sinh độc tố trong ruột. Mật ong chính là nguồn chứa bào tử Clostridium botulinum thường gặp. Vì vậy, trẻ dưới 1 tuổi không nên sử dụng mật ong tươi.

- Nhiễm từ vết thương.

- Nhiễm từ đường ruột ở người lớn, cơ chế như ở trẻ nhũ nhi.

- Nhiễm độc tố qua đường hô hấp, hiếm, thường gặp ở nhân viên phòng thí nghiệm.

Tần suất mắc bệnh ở Mỹ rất hiếm, khoảng 55 ca mỗi năm, trong khi tần suất bệnh do Salmonella gây thương hàn cũng lây qua thực phẩm nhiễm bẩn là 1 triệu ca mỗi năm, do người dân dự trữ, chế biến, xử lý thực phẩm đúng cách. Trong chế biến thực phẩm công nghiệp, điều kiện vệ sinh tốt, đảm bảo nguồn nguyên liệu sạch và kiểm tra tuân theo các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm nên rất ít nhiễm Clostridium botulinum. Số lượng vi khuẩn ít nên cơ hội sinh sôi nảy nở và sinh độc tố không  cao.

Các biện pháp phòng ngừa nhiễm botulinum từ thực phẩm:

Những yếu tố ngăn sự phát triển của Clostridium botulinum bao gồm nhiệt độ cao, pH < 4.6, chất bảo quản thực phẩm (nitrites, sorbic acid, phenolic antioxidants, polyphosphates, ascorbates…), vi khuẩn có lợi (lactic acid bacteria), thực phẩm được làm khô, ướp muối, đường. Clostridium botulinum có thể phát triển ở nhiệt độ 3-43°C nhưng thuận lợi nhất là ở 30-43°C.

Đa số trường hợp nhiễm từ thức ăn là do từ thực phẩm đóng gói tại nhà. Bào tử vi khuẩn bền với nhiệt, nhưng độc tố của nó thì dễ bị hủy bởi nhiệt. Nấu lại thức ăn đóng gói thủ công ở 70°C trong 10-20 phút có thể ngăn ngừa nhiễm độc hiệu quả.

Thực phẩm đóng gói công nghiệp ít bị nhiễm botulinum nhưng không nên sử dụng nếu bị phồng, rách hay hết hạn.

Bảo quản thức ăn:

- Giữ thức ăn chưa dùng ở dưới 5oC (41oF) cho đến lúc sử dụng.

- Thịt nên được hút chân không hoặc đông lạnh.

-  Rã đông ngay trước khi nấu.

-  Dùng hết thực phẩm đã rã đông, không cấp đông lại thực phẩm đã rã đông.

- Thực phẩm đã nấu chín phải giữ ở nhiệt độ trên 57oC (135oF) hoặc dưới 5oC (41oF).

- Rửa tay, dụng cụ, bề mặt tiếp xúc thức ăn bằng xà phòng ấm sau khi chế biến thức ăn tươi, thịt, đồ biển, rửa tay trước khi chế biến thức ăn và sau khi đi vệ sinh.