Cẩn thận với thuốc bôi da cho bé

Đã có 4 bé dưới 1 tuổi nhập viện Nhi TƯ (Hà Nội) do bị ngộ độc nặng 'thuốc cam' chữa các nốt nhiệt, viêm ở miệng. Còn tại BV Nhi Đồng 2 (TPHCM), một bé 2 tháng tuổi phải cắt bỏ đầu ngón tay hoại tử vì thoa kem có glucocorticoid chữa mụn bóng nước.

Bôi da nhưng qua máu 

Nhiều người cứ tưởng thuốc bôi ngoài da là loại chẳng hại gì, dùng sao cũng được. Nhưng đối với bé (đặc biệt là bé sơ sinh), da của bé còn non nớt, dễ hấp thu dược chất vào máu, nên việc dùng thuốc ngoài da không thể xem thường, có nhiều thuốc bôi tuyệt đối không dùng.

Cần biết, có nhiều loại thuốc dùng ngoài da như: thuốc bôi (thuốc mỡ, kem bôi da, bột nhão, gel, dung dịch); thuốc rắc (thuốc bột); thuốc xịt (dạng bơm xịt); thuốc dán (lưu ý có hai loại: loại cho tác dụng tại chỗ như giảm đau ở vùng dán nhưng có loại tác dụng toàn thân, tức có hấp thu vào máu như băng dán sau tai để chống nôn do say tàu xe).

Một số thuốc bôi có thể gây nguy hiểm

Xin nhấn mạnh về việc sử dụng thuốc bôi ngoài da dạng kem thuốc (crème) hoặc thuốc mỡ (pommade) có chứa dược chất glucocorticoid (gọi tắt corticoid). Một số biệt dược có thể kể Cortibion (Celestoderme, Synalar, Halog, Hydrocortisone, Flucinar, Topsyne, Betneval…) và còn cả chục tên khác. Đây là thuốc bôi ngoài da chứa dược chất chống viêm rất quý, nếu dùng đúng chỉ định có thể chữa khỏi một số bệnh ngoài da khó trị, nhưng ngay cả người lớn (đặc biệt là phụ nữ), có người dùng sai chỉ định, như dùng để chữa các vết lở loét, dùng trị mụn trứng cá, thậm chí dùng như kem dưỡng da.

Nên lưu ý các loại corticoid nếu bôi lâu ngày sẽ làm teo da (rạn da, da dễ bị nhiễm trùng) do mất đề kháng. Nếu bôi lên da mặt lâu ngày, mịn màng đâu chẳng thấy mà sẽ thấy bị trứng cá đỏ, phát mụn li ti khắp mặt. Không những thế, thuốc có thể thấm qua da vào máu gây tác dụng toàn thân (có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm). Các cô gái trước tuổi dậy thì nếu bôi lên da diện rộng, lâu ngày sẽ gây rối loạn sự phát triển hệ mao.

Cũng do corticoid có thể thấm qua da vào máu mà có chống chỉ định (tức không được dùng) ở bé sơ sinh, nhũ nhi. Bôi ngoài da ở bé, thuốc chứa corticoid sẽ làm giảm sức đề kháng ở nơi bôi làm bùng phát hiện tượng nhiễm khuẩn (trường hợp bị hoại tử đầu ngón tay nêu đầu bài là do vi khuẩn gây hoại tử nhờ corticoid có điều kiện phát triển).

Một loại thuốc bôi ngoài da khác cũng không được dùng cho bé sơ sinh là dung dịch chứa iốt có tên povidon-iod (Betadine) dùng ngoài da sát trùng. Dùng ở bé còn quá nhỏ tuổi mà lại dùng thường xuyên, iốt sẽ thấm qua da vào máu gây rối loạn hoạt động tuyến giáp của bé.

Cũng cần lưu ý các bậc bố mẹ không nên nghe lời đồn đại mà cho bé dùng thuốc, kể cả thuốc bôi ngoài da có nguồn gốc không thật rõ ràng (thuốc cam kể trên thuộc loại này). Chỉ nên mua thuốc tại nhà thuốc, nếu cần đưa bé đến khám bác sĩ để được chỉ định thuốc dùng an toàn và hiệu quả. Khi dùng thuốc, phải xem kỹ hướng dẫn để biết phạm vi sử dụng, tác dụng phụ và có chống chỉ định đối với bé hay không.

Nên lưu ý, nhiều bệnh ngoài da muốn điều trị hiệu quả, dù người lớn hay các bé, tốt nhất là đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để được khám và chỉ định đúng thuốc.

Tuyệt đối không dùng dầu gió cho bé sơ sinh

Trước đây khá lâu, đã xảy ra trường hợp bé sơ sinh bị ngộ độc thần kinh do dùng xà bông chứa hexaclorophen (có tên Phisohex) gội đầu, hexaclorophen thấm qua da vào hệ thần kinh của bé gây độc. Hoặc đầu năm 2009, một nghiên cứu ở Mỹ đã báo cáo nhiều trường hợp bé bị ngộ độc do được bôi vùng da ở mũi dầu gió có chứa tinh dầu bạc hà (menthol), tinh dầu long não (camphor) và methyl salicylat gây kích ứng mạnh làm ngưng hô hấp. Hoặc ở TP HCM, cách nay khá lâu đã xảy ra một số trường hợp bé sơ sinh bị ngộ độc do bôi phấn rơm (bột rắc) có chứa warfarin (chất tạo mùi thơm nhưng đồng thời có tác dụng gây xuất huyết). Trước đây cũng xảy ra trường hợp khó tin là có cha mẹ dùng thuốc súng bôi lên da bé để trị ghẻ ngứa khiến bé bị ngộ độc.

Các trường hợp nêu trên cho thấy, tuyệt đối không được dùng dầu gió cho bé sơ sinh, nhất là không bôi lên mũi bé (các bà mẹ sau khi sinh tránh dùng dầu gió, loại dầu dùng được là dầu bạch đàn còn gọi là dầu khuynh diệp, dầu tràm). Còn xà bông, phấn rơm cũng phải thật thận trọng trong chọn lựa sử dụng.

Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức (Giảng viên chính bộ môn dược, ĐH Y dược TP HCM)
Sài Gòn Tiếp Thị