Nhận biết bé bị viêm phổi

Hiện nay, viêm phổi chính là nguyên nhân nhập viện và cũng là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở bé dưới 5 tuổi, tại các nước đang phát triển. Ước tính có khoảng 10.000 bé tử vong do viêm phổi mỗi ngày và chưa có bệnh nào làm bé tử vong nhiều đến như vậy.

Triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi bé bị viêm phổi

Dựa theo các công trình nghiên cứu khoa học quy mô tại nhiều nơi trên thế giới, Tổ chức Y tế thế giới thấy rằng: Thở nhanh là triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi bé bị viêm phổi (sớm hơn cả các dấu hiệu có được khi nghe phổi bằng ống nghe và khi chụp Xquang). Có thể đếm được nhịp thở của bé trong một phút để xem bé có thở nhanh hay không. Bé thở nhanh là khi:

- Nhịp thở từ 60 lần/phút trở lên ở bé dưới 2 tháng tuổi.

- Nhịp thở từ 50 lần/phút trở lên ở bé từ 2-11 tháng.

- Nhịp thở từ 40 lần/phút trở lên với bé 1-5 tuổi.

Lưu ý: Vì nhịp thở có thể tăng khi bé gắng sức (bú, quấy khóc…) nên cần đếm nhịp thở khi bé nằm im, tốt nhất khi ngủ.

Dấu hiệu của viêm phổi nặng

- Viêm phổi diễn tiến thành nặng, khi hít vào phần dưới lồng ngực của bé sẽ kéo lõm vào thay vì nở ra như bình thường. Trường hợp này, bé cần nhập viện ngay để điều trị.

- Để nhận ra chính xác dấu hiệu này, cần vén áo của bé cao lên để thấy rõ vùng ngực và bụng bé, quan sát khi bé nằm yên, không bú, không khóc.

Các dấu hiệu nguy hiểm

Khi có một trong những dấu hiệu sau thì bé đang trong tình trạng nguy kịch (tính mạng đang bị đe dọa) cần phải đưa bé đi bệnh viện cấp cứu ngay lập tức để còn có thể cứu sống bé được:

- Ở bé dưới 2 tháng: bỏ bú (hoặc bú kém); co giật, ngủ li bì (khó đánh thức bé dậy); sốt hoặc lạnh, thở khò khè.

- Ở bé từ 2 tháng đến 5 tuổi: bé không thể uống được gì; co giật, ngu li bì (khó đánh thức); thở có tiếng rít; suy dinh dưỡng nặng.

Chăm sóc bé bị viêm phổi tại nhà 

Ngoại trừ trường hợp viêm phổi nặng (cần phải nhập viện điều trị), bé mắc bệnh viêm phổi vẫn có thể được điều trị tại nhà nhưng cần được chăm sóc và theo dõi cẩn thận. 

- Cho bé uống kháng sinh thích hợp: đây là điều quan trọng nhất để bé có thể khỏi bệnh. Bé cần phải được cho uống kháng sinh thích hợp, đúng cách, đủ liều và đủ thời gian. Không được tự ý ngưng thuốc dù bé có vẻ đã tốt hơn.

- Điều trị các triệu chứng kèm theo: ho, sốt, khò khè theo hướng dẫn của bác sĩ.

Cần lưu ý rằng, ho chính là 1 phản xạ có lợi để tống đờm dãi ra ngoài, giúp đường thở được thông thoáng để bé có thể hít thở dễ dàng. Vì vậy, không nên lạm dụng các loại thuốc ho (để kìm hãm phản xạ có lợi này của bé) và tránh cho bé dùng các lọai thuốc ho không an toàn có thể gây ngộ độc.

Tổ chức Y tế thế giới cũng như Bộ Y Tế khuyến cáo, có thể dùng các loại dược thảo, thuốc nam an toàn đã từng được lưu truyền rất rộng rãi trong dân gian: tắc (quất) chưng đường, mật ong, gừng, hoa hồng bạch… cho bé.

- Cần phải tăng cường cho bé ăn (bú), tránh kiêng ăn. Cần cho bé ăn đủ chất, bú đều đặn khi đang bệnh. Khi bé vừa khỏi bệnh cũng cần bồi dưỡng thêm cho bé mau lại sức.

- Cần cho bé uống nhiều nước hoặc tăng cường cho bé bú. Đây là điều rất quan trọng vì bé bị viêm phổi cần được cung cấp nhiều nước để làm loãng đàm, dịu họng - giảm ho và tránh mất nước.

Tái khám

- Tái khám theo hẹn: bé cần được bác sĩ khám lại sau 2 ngày để đánh giá đáp ứng với điều trị. Trường hợp tốt (thở trở lại bình thường, hết sốt, ăn, bú khá hơn) bé sẽ được tiếp tục cho uống kháng sinh đủ thời gian để đảm bảo khỏi bệnh. Sau 2 ngày tái khám, nếu bé còn thở nhanh, bác sĩ sẽ cho bé dùng một loại kháng sinh cần thiết khác hoặc cho bé nhập viện điều trị.

- Khám lại ngay: nếu thấy bé có một trong các dấu hiệu như thở khó khăn hơn (thở nhanh hơn, thở co lõm lồng ngực); bé không thể uống được nước; bé trở nên mệt hơn. Đây là những dấu hiệu cho biết bệnh đã trở nặng, cần nhập viện ngay.

Ths. BS Trần Anh Tuấn (Trưởng Khoa Hô Hấp - BV Nhi Đồng 1)