Bệnh tiết niệu ở mẹ bầu

>> Nguyên nhân và phòng bệnh răng miệng
>> Phòng trĩ cho thai phụ
>> Nguyên nhân và phòng táo bón

Khi mang thai, mẹ bầu cũng có nguy cơ mắc phải các bệnh đường tiết niệu. Những bệnh này không chỉ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mẹ bầu, mà còn có thể gây sinh non hoặc sinh bé nhẹ cân.

Cấu tạo của bộ máy tiết niệu

Bộ máy tiết niệu trong cơ thể mẹ bầu gồm có thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo; trong đó 2 quả thận đóng vai trò cơ quan chủ đạo, nằm ở khoang giữa, phía dưới bờ sườn sau lưng.

Nhiệm vụ chính của thận là lọc các chất độc từ máu tạo ra nước tiểu; ngoài ra, thận còn giữ các thành phần ổn định trong máu và sản xuất ra hormone tham gia vào quá trình sản xuất hồng cầu.

Nước tiểu được tạo ra sẽ theo 2 ống niệu quản dẫn từ thận xuống bàng quang. Bàng quang đầy nước tiểu sẽ gây ra cảm giác mót tiểu và nước tiểu được thải ra ngoài cơ thể theo đường niệu đạo. Bình thường, nước tiểu vô khuẩn.

Những thay đổi ở bộ máy tiết niệu trong suốt thai kỳ

Khi mang thai, bộ máy tiết niệu của mẹ bầu cũng thay đổi đáng kể. Trước hết là 2 quả thận của mẹ bầu sẽ gia tăng thể tích: dài thêm khoảng 1cm và nặng thêm khoảng 4,5g. Đài thận và bể thận giãn, đặc biệt là thận phải.

Do sức ép của thai nhi, niệu quản cũng giãn nhẹ và có thể có hiện tượng trào ngược bàng quang – niệu quản. Hiện tượng này sẽ kéo dài đến 3 tháng sau sinh.

Ngoài ra, trong thời kỳ mang thai, huyết áp của mẹ bầu cũng có thay đổi. Biểu hiện cụ thể là huyết áp giảm trong 3 tháng đầu mang thai; Urê huyết giảm vì máu bị pha loãng và tăng thể tích và dịch ở các khoang, tổ chức kẽ, gây ra hiện tượng tăng cân, phù.

Nguyên nhân gây bệnh tiết niệu

Do khối lượng tử cung lớn dần chèn vào niệu quản, làm giãn đài bế thận; hoặc do sự trào ngược nước tiểu từ bàng quang lên niệu quản… gây ra sự ứ đọng nước tiểu – yếu tố thuận lợi cho vi khuẩn (chủ yếu là vi khuẩn E.coli) phát triển.

Các vi khuẩn này từ vùng hậu môn, âm đạo xâm nhập vào bàng quang qua niệu đạo của mẹ bầu, nhiễm khuẩn khu trú ở đấy gọi là nhiễm khuẩn niệu đạo. Tiếp theo, vi khuẩn di chuyển đến bàng quang gây viêm bàng quang, và cuối cùng lan đến thận qua đường niệu quản gây viêm thận – bể thận cấp.

Cách phòng tránh

Để đề phòng những căn bệnh đường tiết niệu, mẹ bầu nên định kỳ khám thai (thử nước tiểu, đo huyết áp, cân thai phụ, siêu âm thai và nghe tim thai).

Mẹ bầu có thể khám bất kỳ lúc nào thấy bất thường, đặc biệt khi tiểu ít, đái buốt, đái rắt, người mệt mỏi, hoa mắt, đau đầu.

Mẹ bầu cần giữ cho vùng âm đạo và hậu môn luôn sạch sẽ. Thai phụ nên mặc đồ lót cotton để vi khuẩn không có “đất” gây bệnh. Không thụt rửa âm đạo vì có thể tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi.

Mẹ bầu nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh. Thực phẩm giúp ngăn chặn bệnh tiết niệu hiệu quả là sữa chua, nước ép từ quả việt quất có tác dụng giúp vi khuẩn không bám vào bàng quang.

Không nên cố nhịn khi muốn đi tiểu, nên đi tiểu ngay sau khi giao hợp, khi đi đại tiện.

Ăn nhạt nếu thấy phù hoặc tăng huyết áp.

Uống nước đầy đủ (ít nhất là 1,5 lít nước/ngày). Không dùng các loại đồ uống kích thích bàng quang như đồ uống có cồn; hạn chế nước uống từ cây họ cam quýt vì loại đồ uống này cũng kích thích bàng quang.

Những bệnh tiết niệu thường gặp ở phụ nữ mang thai

Nhiễm khuẩn thường: Thường không có triệu chứng lâm sàng. Kết quả xét nghiệm nước tiểu ở hai lần riêng biệt cho thấy có ít nhất 100.000 vi khuẩn/1ml nước tiểu. Bệnh này có thể gây biến chứng viêm thận – bể thận cấp với tỷ lệ khá cao nếu không được điều trị kịp thời.

Nhiễm khuẩn tiết niệu thấp/viêm bàng quang cấp:

Triệu chứng: Đái buốt, đái rắt, nước tiểu sẫm màu, có khi đái ra máu ở cuối bãi, cảm giác nóng bỏng và rát khi đái; không sốt, người mệt, khó chịu. Khi làm xét nghiệm nước tiểu phát hiện protein âm tính.

Nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm thận – bể thận cấp.

Điều trị: Dùng thuốc sunfamid hoặc râu ngô, bông mã đề.

Nhiễm khuẩn tiết niệu cao/viêm thận – bể thận cấp:

Triệu chứng: Sốt cao (39–40ºC), mạch đập nhanh, rét run; thể trạng suy sụp nhanh, mệt mỏi li bì, đau vùng thắt lưng (đặc biệt là bên phải), buồn nôn và nôn; nhức đầu, đái buốt, đái rắt, phù toàn thân nhanh, có khi choáng do urê huyết tăng; rối loạn chức năng thận dẫn đến suy thận cấp. Ngoài ra mẹ bầu có thể bị suy tuần hoàn, suy hô hấp cấp… Bé cũng dễ bị suy thai, đẻ non…

Đây là trường hợp nặng nhất, nếu không điều trị kịp thời có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ bầu và bé.

Điều trị: Dùng kháng sinh nhóm betalacmin. Chống chỉ định với kháng sinh nhóm aminoglucosid và quinolon vì gây ngộ độc cho thận của mẹ bầu và có hại cho bé.

Viêm cầu thận cấp:

Triệu chứng: Phù toàn thân (phù trắng, ấn lõm), cân nặng tăng nhanh (2kg/tuần), tăng huyết áp; tiểu ít, nhức đầu có khi mờ mắt, xét nghiệm nước tiểu có albumin niệu. Những triệu chứng này có thể rất dễ nhầm với tiền sản giật.

Điều trị: Mẹ bầu cần được theo dõi và điều trị tại bệnh viện bằng kháng sinh kịp thời, kiểm soát huyết áp, phòng suy tim, truyền nước và chất điện giải. Bệnh có thể tái phát trong thai kỳ.

Nếu để lâu, bệnh có khả năng gây tử vong cho cả mẹ và bé.

Suy thận cấp:

Triệu chứng: Phù, tiểu ít, xét nghiệm có urê máu, creatinin trong huyết thanh tăng cao.

Bệnh có thể gây sảy thai, bé nhẹ cân, non tháng hay thai chết lưu (tỷ lệ tử vong cao ở cả mẹ và bé).

Nguyên nhân có thể do thận thiếu máu nuôi dưỡng, thường xảy ra trong trường hợp mẹ bị băng huyết, mất nước, rau bong non, nhiễm khuẩn huyết.

Tăng huyết áp:

Triệu chứng: Huyết áp tăng trên 140/80 mmHg do thiếu máu cục bộ nhau thai. Bệnh thường xuất hiện trong 3 tháng đầu, 3 tháng giữa hoặc 3 tháng cuối thai kỳ.

Điều trị: Dùng các thuốc ức chế trung ương giao cảm, chẹn bêta giao cảm. Mẹ bầu cũng nên ăn nhạt. Tuy nhiên, dùng thuốc lợi tiểu không được khuyến cáo vì có nguy cơ gây thiếu máu nhau thai, dễ gây đẻ non hoặc thai chết lưu. Lưu ý là mẹ bầu không nên dùng thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn canxi.

Tiền sản giật/nhiễm độc thai nghén:

Triệu chứng: Phù nhiều, tăng huyết áp và protein niệu nhiều. Thường gặp ở phụ nữ trẻ có thai lần đầu vào 3 tháng cuối thai kỳ.

Sản giật với các cơn co giật toàn thân gây nhiều biến chứng, kể cả tử vong cho mẹ và bé.

Nguyên nhân chính là do giảm cung lượng tim, thiếu máu cục bộ tử cung và nhau thai.

Đông máu trong lòng mạch:

Triệu chứng: Đông máu rải rác trong lòng mạch. Nếu mẹ bầu bị tắc mạch máu, các tiểu cầu thận sẽ gây suy thận cấp nặng.

Cùng với hội chứng Hellp (tan máu, tăng men gan, giảm tiểu cầu và suy thận), đông tắc mạch máu có nguy cơ tử vong cao.

Điều trị: Lọc máu liên tục.

Ngọc Huê