Dinh dưỡng cho não thai nhi

Mặc dù thai nhi được bảo vệ bởi nhau thai nhưng não thai nhi rất dễ bị tổn thương do các ảnh hưởng từ bên ngoài. Đặc biệt, bộ não thai nhi chịu tác động lớn bởi tình trạng dinh dưỡng của người mẹ.

Mẹ suy dinh dưỡng làm tăng nguy cơ dị tật thai. Vì thế, duy trì chế độ ăn uống khỏe mạnh trước và khi mang thai là điều rất quan trọng. Các loại thực phẩm khuyến khích thai nhi phát triển bộ não vì thế cũng cần thiết.

Phát triển não cho thai nhi

Các dấu hiệu đánh dấu quá trình não phát triển xảy ra khá sớm, khoảng 16 ngày sau khi thụ thai, với sự hình thành của lá thần kinh (cấu trúc này sau đó bắt đầu cuộn lên và gấp lại, tạo thành ống thần kinh). Đến ngày thứ 27, các ống thần kinh đóng lại, bắt đầu chuyển đổi thành cột sống và não. Bộ não phát triển sau đó tách thành các vùng riêng biệt, để sau này tạo thành não trước, não giữa và não sau. Giữa tuần 24 và 44 của thai kỳ, các khu vực này trải qua thay đổi đáng kể về cấu trúc và chức năng, tiến triển từ một cấu trúc đơn giản để trở thành một trong những hình thái tương tự như não người lớn.

Ống thần kinh đóng là một trong những bước quan trọng nhất của sự phát triển não ở thời kỳ đầu. Người mẹ cần phải nhận thức được yêu cầu dinh dưỡng giai đoạn này để tránh các biến chứng.

Các chất dinh dưỡng phát triển não bào thai

Tất cả các chất dinh dưỡng đều quan trọng cho sự phát triển trí não nhưng một số chất có ý nghĩa lớn hơn. Chúng bao gồm protein, sắt, kẽm, selenium, iốt, folate, vitamin A, choline và chuỗi axit béo không bão hòa đa.  

Folate và choline là đặc biệt quan trọng trong quá trình mới mang thai để ngăn ngừa khuyết tật ống thần kinh. Các nghiên cứu cho thấy, choline cung cấp lợi ích lâu dài cho não thai nhi. Đủ lượng choline khi mang thai và cho con bú là cần thiết cho phát triển não và chức năng bộ nhớ ở bé.

Choline còn cần thiết cho hoàn thiện dây thần kinh, tim mạch, chức năng não và sửa chữa tế bào ở thai nhi. Dù cơ thể người mẹ chỉ cần một lượng nhỏ choline nhưng vẫn cần được lấy từ chế độ ăn uống hàng ngày. Ít choline sẽ gây mệt mỏi, mất ngủ, các vấn đề về bộ nhớ, thần kinh – cơ mất cân bằng và trường hợp nặng, gây tổn thương gan cho mẹ.

Hàm lượng choline đủ cho phụ nữ mang thai ở mức 450-550 mg/ngày. Còn theo viện Linus Pauling (Linus Pauling Institute) hiện chưa đủ nghiên cứu cho thấy bao nhiêu gram choline mỗi ngày sẽ cho sức khỏe mẹ và bé tối ưu.

Iốt cũng cần thiết, thiếu hụt iốt là nguyên nhân lớn nhất của chậm phát triển tâm thần. 

Thực phẩm khuyến khích phát triển não khỏe mạnh 

- Folate có nhiều trong các loại rau lá xanh như rau bina và măng tây, cũng như trong các loại đậu như đậu Hà Lan... Folate cũng dồi dào trong gan bò. Trong đó, axit folic (hình thức tổng hợp của folate) được bổ sung trong một số thực phẩm như bột mì, sữa và ngũ cốc...  

- Để thêm choline vào chế độ dinh dưỡng của mẹ, đừng quên ăn trứng (chính xác là lòng đỏ trứng), gan bò, mầm lúa mì, cá tuyết, rau mầm, súp lơ xanh, đậu phụ, tôm, cá hồi... Khoảng 30g gan bò cho mẹ 418mg choline, trong khi hai quả trứng cung cấp khoảng 280mg choline.

- Phụ nữ thiếu iốt được khuyến khích bổ sung iốt trong chế độ ăn uống. Cá có chứa hàm lượng cao iốt nhưng phụ nữ mang thai được khuyến khích không dùng cá có chứa thủy ngân. Vì vậy, bổ sung iốt qua thực phẩm khác như muối iốt là lựa chọn an toàn nhất. 

Nguy cơ khi mẹ có chế độ dinh dưỡng thấp

Thiếu dinh dưỡng thường do ăn không đủ hoặc chế độ ăn uống nghèo nàn, mắc bệnh suy dinh dưỡng. Vì thế, cân bằng ăn uống khỏe mạnh là điều luôn được khuyến khích, đặc biệt với những người sắp mang thai và đang mang thai.

Một số loại thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng dinh dưỡng của cơ thể. Nghiện rượu làm tăng nguy cơ thiếu hụt chất dinh dưỡng và đặc biệt dễ bị thiếu folate và choline. Ngoài ra, phụ nữ bị bệnh gan và thận cũng dễ thiếu hụt dinh dưỡng.

Thai phát triển bất thường do thiếu dinh dưỡng 

Thiếu hụt chất dinh dưỡng khi mới mang thai (đặc biệt là thiếu hụt vitamin B và choline) thường dẫn đến các khuyết tật ống thần kinh, các tật nứt đốt sống và thiếu não là phổ biến nhất. 

- Nứt đốt sống xảy ra khi các ống thần kinh không đóng đúng cách, dẫn đến thiệt hại của tủy sống và gây tê liệt.  

- Thiếu não nghiêm trọng hơn và xuất hiện khi nhiều phần của não không phát triển. Các bé mắc bệnh này thường là chết non hoặc chết ngay sau khi sinh. 

Ngọc Huê