Khi con hay bị nôn trớ hoặc ho

Bé thường xuyên bị trớ sữa ngay khi ăn có thể do hội chứng trào ngược dạ dày thực quản; bé hay bị ho kéo dài, có thể do cha mẹ thực hiện độ dinh dưỡng chưa hợp lý.

1. Nôn trớ do trào ngược dạ dày thực quản

Mọi người đều có thể bị trào ngược dạ dày thực quản một chút sau bữa ăn (như khi chúng ta ợ hơi để loại bỏ không khí đã nuốt vào khi ăn). Lúc đó, cơ vòng thực quản dưới giãn ra khiến các thành phần dịch trong dạ dày tràn lên thực quản một cách không tự ý. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, từ bé mới sinh cho đến người già nhưng thường gặp ở các bé, đặc biệt là bé nhũ nhi và sinh thiếu tháng.

- Nếu hiện tượng này xảy ra trong thời gian ngắn, tần suất ít (sau ăn và không gây ra triệu chứng gì) được gọi là trào ngược sinh lý.

- Còn trào ngược bệnh lý có tần suất xảy ra thường xuyên hơn, kéo dài hơn và có thể gây ra triệu chứng với nhiều mức độ khác nhau. Tuy nhiên, đôi khi khó phân biệt được trào ngược sinh lý và trào ngược bệnh lý.

Trào ngược dạ dày thực quản do sinh lý: Khi bé bú, sữa đi qua miệng, xuống thực quản, qua tâm vị rồi vào dạ dày. Tại đây, sữa được hấp thu một phần, sau đó di chuyển xuống ruột. Chỗ nối thực quản vào dạ dày gọi là tâm vị, có cơ vòng thực quản dưới (một dải cơ trơn đặc biệt), tạo nên một vùng có áp lực cao, ngăn dòng trào ngược từ dạ dày vào thực quản. Vòng cơ này vẫn còn tiếp tục thay đổi vài tháng đầu sau sinh.

Một yếu tố khác cũng đóng vai trò quan trọng trong cơ chế trào ngược dạ dày thực quản ở các bé là giải phẫu học thực quản đoạn dưới và dạ dày. Ở bé sơ sinh, dạ dày nằm ngang (góc giữa dạ dày và thực quản là góc tù); khi biết đi, dạ dày từ từ chuyển sang vị thế dọc (tâm vị phát triển, góc này trở thành góc nhọn) đóng vai trò ngăn ngừa dòng trào ngược.

Thức ăn cho bé chủ yếu ở thể lỏng; bé lại hay nằm nhiều; đặc điểm dạ dày, hoạt động chưa đồng bộ của cơ tâm vị và cơ môn vị (môn vị, ở dưới đóng quá chặt, trong khi tâm vị, ở trên lại lỏng lẻo) làm cho bé dễ bị nôn trớ sau ăn. Ngoài ra, nếu trong quá trình bú, bé có nuốt hơi và sau đó được đặt nằm ngang (đầu bằng) hoặc nghiêng bên phải, bé cũng dễ bị trớ sữa.

Tình trạng trào ngược dạ dày thực quản sinh lý sẽ khỏi hoàn toàn khi bé biết ngồi, đứng và chuyển sang chế độ ăn đặc. 80% bé khỏi bệnh khi được 6 tháng tuổi, khỏi hẳn từ 9 tháng đến 18 tháng tuổi.

Cách phòng ngừa

- Không ép bé ăn nhiều. Chia thức ăn ra nhiều bữa nhỏ trong ngày để đảm bảo đủ số lượng thức ăn cần thiết. Thời gian tối thiểu giữa hai lần bú là 2h, tối đa là 4-5h (nhu cầu thay đổi ở từng bé và trên cùng một bé cũng ở mỗi ngày).

- Đối với bé bú mẹ: Nên cho bú bên trái trước (bé mới bú nên lượng sữa trong dạ dày còn ít, có thể nằm nghiêng bên phải). Sau đó, chuyển bé sang bên phải (lúc này dạ dày bé đã nhiều sữa, cần nằm nghiêng trái). Như vậy, sữa sẽ dễ dàng xuống dạ dày mà không gây trào ngược.

Không nên cho bé bú quá lâu, trung bình 10 phút cho vú thứ nhất và 20 phút cho vú thứ hai, bú trên 30 phút không có lợi cho bé (nuốt hơi, mệt, rối loạn thèm bú/ghiền vú, chênh lệch thời gian bú).

- Đối với bé bú bình: Luôn giữ bình sữa hơi nghiêng để đầu núm vú cao su đầy sữa. Không để bình sữa nằm ngang trong khi bú, tránh tình trạng bé bú hơi trong bình sữa.

- Khi cho bú, không nên để bé quấy khóc vì như vậy, bé có thể nuốt nhiều hơi, gây căng dạ dày. Sau khi bú, cần bế bé theo tư thế thẳng, ngực áp vào một bên ngực mẹ, mặt kê lên vai mẹ rồi vỗ nhẹ lưng cho ợ hơi. Sau đó, hãy nhẹ nhàng đặt bé nằm nghiêng bên trái, kê gối hơi cao.

- Không nên để bé nằm bú vì tư thế này khiến bé rất dễ bị sặc và trớ sữa. Sau khi bé bú, không nên đặt bé nằm ngay, cũng không đùa nghịch.

- Ngoài ra, thời gian thức ăn ở trong dạ dày sẽ ngắn lại nếu thức ăn ở nhiệt độ cơ thể (37ºC), sẽ kéo dài ra khi thức ăn nóng quá (hoặc lạnh quá), thức ăn không ngon, không đồng nhất, không được nghiền kỹ.

Trào ngược dạ dày thực quản bệnh lý: Thông thường, ở bé hơn 18 tháng tuổi, hiện tượng trào ngược dạ dày thực quản do sinh lý không còn nữa. Nếu ở độ tuổi này, bé vẫn còn trào ngược không có lý do rõ rệt thì phải nghĩ đến trào ngược dạ dày thực quản do bệnh lý. Cần đưa con đến bệnh viện khám.

Đối với các bé ở mọi độ tuổi, nếu trào ngược đi kèm một số biểu hiện khác thường sau đây thì cần nghĩ đến trào ngược dạ dày thực quản gây biến chứng:

- Ho mãn tính: ho về đêm không giải thích được, nhưng xảy ra ban ngày cũng khá thường gặp; đặc biệt gợi ý khi cơn xảy ra lúc bé đang đùa giỡn, giảm đi hoặc biến mất khi bé yên tĩnh hay ngủ.

- Những bệnh nhiễm trùng ở phổi tái phát, khò khè, hen phế quản không rõ nguyên nhân.

- Bệnh lý tai mũi họng tái phát: viêm xoang, viêm tai giữa, viêm thanh quản… tái đi tái lại, không rõ nguyên nhân.

- Đột ngột trợn mắt, duỗi cứng, tím môi, tái nhợt.

- Ngưng thở lúc ngủ.

- Chậm lớn.

- Nôn nhiều, lượng lớn, nôn thành vòi, có liên quan đến bữa ăn hoặc không.

- Rối loạn hành vi tâm thần.

- Trớ sữa liên tục, kể cả khi không bú.

2. Khi bé bị ho
 
Ho là một triệu chứng đường hô hấp thường gặp ở các bé, xuất hiện nhiều về mùa đông và mùa xuân. Tuy không phải là chứng bệnh nghiêm trọng, song cũng gây phiền phức khá nhiều cho cả bé và bố mẹ, nhất là khi nó kéo dài và trở nặng.

Để bé nhanh khỏi và tránh các biến chứng, bố mẹ cần chú ý đến những cấm kỵ trong ăn uống dưới đây:

- Không dùng đồ ăn, uống lạnh: Đông y cho rằng “đồ lạnh hại phổi”, cho thấy phổi sẽ là cơ quan đầu tiên bị tác động khi ăn, uống lạnh. Trong khi đó, triệu chứng ho phần lớn liên quan đến phổi. Lúc ho nếu dùng đồ lạnh, dễ làm cho phổi bị tắc nghẽn, triệu chứng ho sẽ càng nghiêm trọng, lâu ngày khó chữa.

Mặt khác, phần lớn các bé bị ho đều có đờm, đờm nhiều hay ít đều liên quan đến lá lách. Lá lách có vai trò quan trọng với việc tiêu hóa và hấp thu đồ ăn của cơ thể người. Ăn uống lạnh gây hại lá lách, làm chức năng của cơ quan này suy giảm, càng khiến đờm sinh ra nhiều hơn. Tất cả đồ ăn, uống, thậm chí nước rửa mũi, họng cho bé trong lúc này đều nên làm ấm trước khi dùng.

- Không dùng đồ nhiều mỡ, ngọt: Nguyên nhân của triệu chứng ho chủ yếu do cơ thể nhiệt, nhất là ở bé. Bữa ăn hàng ngày nếu nhiều chất béo, nhiều đường sẽ khiến bé nóng trong, làm ho nặng hơn còn đờm thì đặc lại, khó bật được ra ngoài. Nhất là với những bé ho do viêm phế quản co thắt, nếu ăn nhiều đồ béo, đờm và nhiệt sẽ kết đặc lại, chặn đường hô hấp khiến khó thở hơn, làm bệnh khó chữa hơn. Cần cho ăn thanh đạm, tốt nhất là cháo hạt sen hoặc ý dĩ. 

- Không ăn quít, quất: Nhiều người vẫn cho rằng quít, quất có tác dụng chống ho nên cho con ngậm (ăn) quất khi bị ho. Trên thực tế, chỉ vỏ quít, quất có tác dụng chữa ho, còn ruột loại quả này lại khiến nhiệt và đờm tăng thêm. Các loại quả được khuyên cho bé dùng khi ho là lê và táo vỏ đỏ (táo tây).

Theo Phunuonline / ANTĐ